Γράφει ο Γιάννης Δημάκης
Η Λυκόσουρα ήταν αρχαία Αρκαδική πόλη
Ιδρύθηκε από τον Λυκάονα Πελασγού και ήταν η πρωτεύουσα των Αρκάδων μέχρι ο Κλείτωρ να την μεταφέρει στον Κλείτορα.
Θεωρούταν η ιερότερη και παλιότερη πόλη της Αρκαδίας(Το όνομα ΑΡΚΑΔΙΑ αποτελείται από τα συνθετικά Αρκ και Δία . Το "Αργ" προέρχεται από το "Αργώ" που σημαίνει σκάφος , από όπου έχουμε το Λατινικό archie που σημαίνει κιβωτός . Το Αρκ-Δίας προφανώς σημαίνει το σκάφος του Δία), μάλιστα όπως αναφέρει ο Παυσανίας ήταν η πρώτη πόλη που είδε ο ήλιος, παλιότερη όλων των πόλεων σε γη και νησιά, δηλαδή η πρώτη πόλη που ιδρύθηκε στον πλανήτη
Λυκόσουρα
Θεωρείται η αρχαιότερη πόλη στον κόσμο (10.000 - 8.000 π.Χ.) Κατά την αρχαιότητα ήταν ιερή πόλη των Αρκάδων . Ήταν μια πόλη γεμάτη φως. Άλλωστε βρίσκεται στο όρος Λύκαιο, που σημαίνει φωτεινό, και δεσπόζει στον Πελοποννησιακό χώρο προσφέροντας μοναδική θέα. Ο Παυσανίας τη χαρακτηρίζει ως την αρχαιότερη απ΄ όλες τις πόλεις που υπήρξαν ποτέ πάνω σε ηπειρωτική ή νησιωτική γη, ως την πρώτη πόλη που είδε το φως του ήλιου, ως την πόλη υπόδειγμα για τη δημιουργία άλλων πόλεων (Παυσανίας VIII,38,1).
Ιδρυτής της ήταν ο Λυκάων, γιος του Πελασγού και της νύμφης Κυλλήνης. Αυτός την κατέστησε έδρα των βασιλέων της Αρκαδίας. Όταν το 396 π.Χ. ιδρύθηκε η Μεγαλόπολη, οι Λυκοσουρείς αρνήθηκαν να μετοικήσουν εκεί και κατέφυγαν στο Ιερό της Δέσποινας, που βρισκόταν στη Λυκόσουρα και αποτελούσε κέντρο λατρείας των Αρκάδων. Έτσι, οι υπόλοιποι Αρκάδες, σεβόμενοι το Ιερό της Δέσποινας, τους άφησαν να παραμείνουν στην πόλη τους. Η αρχαία Λυκόσουρα περιβαλλόταν από οχυρωτικό περίβολο, χτισμένο ισοδομικά ή πολυγωνικά, χωρίς ιδιαίτερη επιμέλεια ενώ οι πολύ απόκρημνες πλαγιές της ήταν ανοχύρωτες. Ο λόφος με τα λείψανα αυτού του οχυρωτικού περιβόλου της αρχαίας Λυκόσουρας ήταν γνωστός ως "Παλιόκαστρο της Στάλας"
Τα σημαντικότερα μνημεία του Αρχαιολογικού χώρου είναι:
1) Ο Ναός της Δέσποινας
2) Το Μέγαρο (Βωμός)
3) Η Μεγάλη Στοά και οι Βωμοί
4) Η Αρχαία Κρήνη-Δεξαμενή.
1) Ο Ναός της Δέσποινας
2) Το Μέγαρο (Βωμός)
3) Η Μεγάλη Στοά και οι Βωμοί
4) Η Αρχαία Κρήνη-Δεξαμενή.
Το Ιερό της Δέσποινας
Μέσα στο ιερό της Δέσποινας υπήρχε ένα εντυπωσιακό μαρμάρινο σύμπλεγμα (Το γλυπτικό σύμπλεγμα (σύνταγμα )κολοσσιαίων διαστάσεων ), φιλοτεχνημένο από τον Μεσσήνιο γλύπτηΔαμοφώντα,το πρώτο μισό του 2ου π.Χ. αιώνα. που παρίστανε τη Δήμητρα και τη Δέσποινα καθισμένες δίπλα δίπλα σε διθέσιο θρόνο, και πλαισιωμένες από την Άρτεμη συνοδευόμενη από ένα κυνηγόσκυλό της και τον Τιτάνα Άνυτο που ανέθρεψε την Δέσποινα.
ΗΔήμητρα, η Δέσποινα, η Άρτεμη και ο Άνυτος.
Κατά την μυθολογία, αυτή η Δέσποινα ήταν κόρη της θεάς Δήμητρας. Η μυθική παράδοση αναφέρει, πως όταν κάποτε η Δήμητρα πέρασε από την Αρκαδία αναζητώντας τη χαμένη Περσεφόνη, την είδε ο Ποσειδώνας και την ερωτεύτηκε. Η θλιμμένη θεά, για να αποφύγει τον Ποσειδώνα, που μόνο ταραχές και αναστάτωση ήξερε να δημιουργεί, είτε ήταν στη θάλασσα είτε στη στεριά, μεταμορφώθηκε σε φοράδα και κρύφτηκε μέσα σ’ ένα στάβλο. Ωστόσο ο Ποσειδώνας τυφλωμένος απο τον ακατασίγαστο πόθο του, μεταμορφώθηκε κι αυτός σε άλογο και μπήκε στον ίδιο στάβλο. Η Δήμητρα μπορεί να μην βρήκε την χαμένη Περσεφόνη, ύστερα όμως από την ένωσή της με τον Ποσειδώνα έφερε στον κόσμο μία νέα κόρη . Το όνομά της δεν διασώθηκε σε καμία πηγή, γιατί ήταν απόρρητο, αλλά οι Αρκάδες την αποκαλούσαν Δέσποινα.
Κεφαλή της Αρτέμιδος. Βρέθηκε στο ιερό της Δέσποινας
Το Μέγαρο της Δέσποινας
Νότια και ανατολικά του Ιερού της Δέσποινας, προχωρώντας στη ράχη του όρους φαινόταν η πρόσοψη του "Μεγάρου της Δέσποινας" ερείπια του οποίου σώζονται στην περιοχή "Ράχη". Το πλάτος του Μεγάρου έφτανε τα 8,30 μέτρα. Δύο λίθινες σκάλες αριστερά και δεξιά του κυρίως Βωμού, πλάτους 1,16 μ. οδηγούσαν στο Βωμό που είχε στην πρόσοψή του 6 ορθοστάτες, ύψους 1,30 μέτρων, με τρίγλυφα και μετώπες. Η πρόσοψή του ήταν περίπου 6 μ. πλάτος. Εκεί γίνονταν οι θυσίες και το κάψιμο των θυμάτων.
Το Μέγαρο της Δέσποινας
Πιο πέρα από το Μέγαρο υπήρχε άλσος αφιερωμένο στη Δέσποινα γύρω από το οποίο υπήρχε λίθινος τοίχος. Μέσα σ' αυτό υπήρχε μια ελιά και μια βαλανιδιά φυτρωμένες από κοινή ρίζα χωρίς αυτό να είναι αποτέλεσμα επέμβασης κάποιου καλλιεργητή (Παυσ. VIII,37,10). Κοντά στο άλσος υπήρχε Βωμός του Ίππιου Ποσειδώνα, πατέρα της Δέσποινας και των άλλων θεών.
Εκτός απο τη Δέσποινα λατρευόταν στην πόλη η Άρτεμις ηγεμών, ο Πάν και η Αθηνά. Τα ιερά τους βρίσκονταν γύρω από το ιερό της Δέσποινας. Την ίδια πόλη δυστυχώς δεν μπορεί να τη δεί ο επισκέπτης, γιατί τα ερείπιά της παραμένουν μέχρι σήμερα σκεπασμένα από ένα δάσος με πουρνάρια.
“Οι Αρκάδες σέβονται και τιμούν αυτή τη Δέσποινα περισσότερο από τους άλλους θεούς, γιατί τη θεωρούν θυγατέρα του Ποσειδώνα και της Δήμητρας.Η Δέσποινα ήταν άρρηκτα δεμένη με την Αρκαδική λατρεία
Λύκαιον όρος
Απέχει 33 περίπου χιλιόμετρα από τη Μεγαλόπολη, και 11 χμ. από τη Λυκόσουρα.
Το Λύκαιον Όρος, ο Αρκαδικός Όλυμπος, δεσπόζει στον πελοποννησιακό χώρο και προσφέρει μοναδική θέα. Από την κορυφή του βόρεια φαίνεται η Πελοπόννησος μέχρι την Κυλλήνη και τον Ερύμανθο, ανατολικά φαίνεται η πεδιάδα της Μεγαλόπολης και ο Αλφειός ποταμός, νότια η Ιθώμη και η Μεσσηνία, δυτικά η Ηλεία και το Ιόνιο Πέλαγος.
Κοιτώντας απο το Λύκαιο
Άλλη του ονομασία ήταν Όλυμπος ή Ιερή κορυφή. Το Λύκαιον όρος ήταν το ιερό βουνό των αρχαίων Αρκάδων, γιατί εκεί γεννήθηκε ο Δίας, τον οποίο ανάθρεψαν τρεις Νύμφες: η Νέδα, η Θεισόα και η Αγνώ. Σε αυτές τον παράδωσε η μάνα του, η Ρέα, για να τον γλιτώσει από τον άνδρα της, τον Κρόνο, που έτρωγε τα παιδιά του. Οι Αρκάδες πίστευαν ότι στην περιοχή που φέρει το όνομα Κρητέα ανατράφηκε ο Δίας και ότι αυτή είναι η Κρήτη που αναφέρουν οι Κρήτες στις παραδόσεις τους και όχι η Κρήτη - το νησί.
Ο Βωμός του Δία
Στην κορυφή του Λυκαίου όρους υπήρχε ο Βωμός του Δία, όπου γίνονταν θυσίες . Πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι αρχικά υπήρχε λυκόμορφος θεός, του οποίου το όνομα και τη λατρεία υιοθέτησε ο θεός Ζευς.Από τα πολλά αξιοθέατα που υπήρχαν στο Λύκαιο το σπουδαιότερο απ' όλα ήταν το εξής. Πάνω στο βουνό υπήρχε τέμενος του Λυκαίου Δία, όπου η είσοδος ήταν απαγορευμένη στους ανθρώπους. Όποιος αγνοούσε αυτό το νόμο και έμπαινε μέσα, είναι σίγουρο πως μέσα σε ένα χρόνο θα είχε πεθάνει.Λένε ακόμη πως οι άνθρωποι και τα ζώα που υπήρχαν στον περίβολο δεν έκαναν σκιά.Γι' αυτό και όταν ένα κυνηγημένο ζώο έπαινε μέσα ο κυνηγός δεν το ακολουθούσε, σταματούσε και παρακολουθούσε το ζώο, του οποίου δεν έβλεπε καμία σκιά.
Σύμφωνα με την παράδοση ο Λυκάων, ιδρυτής της Λυκόσουρας και γιος του Πελασγού, θυσίασε ένα βρέφος στο Βωμό του Λυκαίου Διός. Πολλοί ταυτίζουν το βρέφος με το γιο του Νύκτιμο. Κατά άλλους όταν ο Λυκάων φιλοξένησε το Δία, του πρόσφερε στο Δείπνο ανθρώπινο κρέας. Τότε ο θεός οργίστηκε και τον μεταμόρφωσε σε λύκο. Και μάλιστα λένε ότι, όποιος μετά το Λυκάονα θυσίαζε στο Λύκαιο Δία, γινόταν λύκος. Αν στο διάστημα αυτό και μετά από 10 χρόνια δεν έτρωγε ανθρώπινο κρέας, ξαναγινόταν άνθρωπος, αλλιώς έμενε θηρίο.
Λύκαιον ορος
Στο όρος αυτό στις ανασκαφές της Ελληνικής Αρχαιολογικής Εταιρείας το 1902-4 με τον Έφορο Κ. Κουρουνιώτη και στην κορυφή του αποκαλύφτηκε ο "Βωμός του Δία". Ο Βωμός είχε σχήμα στρογγυλού αλωνιού, διαμέτρου 30 μ. και ύψους 1,5 μ. Η ανάβαση στην κορυφή του Βωμού γινόταν μέσω ενός ιερού δρόμου πλάτους 7 μ. με δύο κίονες δεξιά και αριστερά
Επίσης βρέθηκαν οι βάσεις των κιόνων, που είχαν πάνω τους δύο χρυσούς αετούς, που ήταν θεατοί από όλοι την περιοχή . Όταν έβγαινε ο ήλιος, φώτιζε τους χρυσούς αετούς της κορυφής και οι ακτίνες αντανακλώνταν στο άγαλμα του Απόλλωνα στις Βάσσες, που βρισκόταν σε χαμηλότερα ύψος από την κορυφή του βουνού, σε απόσταση πέντε χιλιομέτρων , αλλά σε ευθεία γραμμή προς τα δυτικά . Το άγαλμα του Απόλλωνα είχε τοποθετηθεί έτσι , ώστε να δέχεται ταυτόχρονα με τους αετούς τις πρώτες ηλιαχτίδες, πολύ πριν ακόμα ανατείλει ο ήλιος εκεί . Μάλιστα ο Παυσανίας αναφέρει, ότι οι ηλιαχτίδες δημιουργούσαν ένα φωτοστέφανογύρω από το κεφάλι του αγάλματος του θεού Απόλλωνα, δείγμα ότι ο Λύκαιος Δίας της κορυφής του Λύκαιου έστελνε το φωτεινό μήνυμα του στον Επικούρειο Απόλλωνα.
Λύκαιο όρος
Το 2006 όμως έγιναν στο Λύκαιον Όρος της Αρκαδίας, στο χώρο όπου υπήρχε το ιερό του Διός κατά την αρχαιότητα., ανασκαφικές έρευνες από την Αμερικανική σχολή κλασικών σπουδών υπό τον Ντέιβιντ Γκίλμαν Ρομάνο. Μέσα στις στάχτες, από τα υπολείμματα των θυσιών, βρέθηκαν μόνο κόκαλα ζώων, ΟΧΙ ΟΜΩΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΓΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΘΥΣΙΕΣ.
Όπως μαρτυρούν τα ευρήματα στην περιοχή του Λύκαιου, η συνήθεια λατρείας κάποιας θεότητας στην περιοχή είναι πολύ παλιά και κατά πάσα πιθανότητα προηγείται χρονολογικά της εισαγωγής του Δία στην ελληνική πραγματικότητα. Βρέθηκαν πολλά ευρήματα με σημαντικότερο λίθινο σφραγιδόλιθο μινωικής προέλευσης, τα ευρήματα των ερευνών υποστηρίζουν την θεωρία των αρχαίων Αρκάδων για γέννηση του Δία εκεί και όχι στην Κρήτη.Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Δρ. Ντέιβιντ Ρομάνο του πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια, «στην ουσία έχουμε, εκτός από την προ Χριστό εποχή, την προ Δία εποχή».την εποχή πριν το 3.000 π.Χ.,
Ιερό του Πανός
Στο Λύκαιο υπήρχε επίσης Ιερό του Πάνα του τραγοπόδαρου Θεού ,σε υψόμετρο 1400 περίπου μέτρα, που λατρευόταν από τους Αρκάδες οι οποίοι τον θεωρούσαν Θεό του κυνηγιού, κάνοντας θυσίες στο όνομά του για να τους βοηθήσει στο κυνήγι τους.Σύμφωνα με το μύθο ο Πάνας έδωσε στην Άρτεμις εννέα από τα καλύτερα κυνηγόσκυλά του.
Κατώτερος βέβαια των Ολύμπιων Θεών, αλλά από τον Δία είχε το ελεύθερο να γυρίζει σε όποιο δάσος ήθελε.
Η Αρκαδία όμως ήταν ο μεγάλος κήπος του.
Η Αρκαδία όμως ήταν ο μεγάλος κήπος του.
Πάνας
Λύκαια
Γύρω από το Ιερό του Πανός υπήρχε άλσος και μέσα σ' αυτό, ανατολικά του Βωμού, αποκαλύφθηκαν λείψανα ιπποδρόμου, σταδίου, ξενώνα και κρηνικής κατασκευής. Σ' αυτές τις αθλητικές εγκαταστάσεις τελούνταν τα "Λύκαια" που ήταν αθλητικοί αγώνες και γίνονταν προς τιμήν του Λυκαίου Διός, που μετά τα Ελευσίνια ήταν η κυριότερη γιορτή των αρχαίων Ελλήνων. Οι θεατές τα παρακολουθούσαν από λίθινα εδώλια (4ος π.Χ. αι.) και οι νικητές στεφανώνονταν με κλαδί ελιάς πάνω σε βάθρα και έπαιρναν ως έπαθλο ένα χάλκινο αντικείμενο. Τα αγωνίσματα που έπαιρναν μέρος ήταν ο δίαυλος, το στάδιο, το πένταθλο, η πάλη και η πυγμή. Οι Αρκάδες αγωνίζονταν με το εθνικό τους όνομα ως Αρκάδες. (Παυσ. VIII 38,5) Στο Λύκαιο όρος και στην αρχαία Λυκόσουρα καλλιεργήθηκε το αθλητικό ιδεώδες πολύ πριν τους αγώνες στην Ολυμπία, καλλιεργήθηκαν υψηλά ιδανικά, άνθισε η αρκαδική σκέψη και διαμορφώθηκε το αρκαδικό ιδεώδες για τη ζωή!
Τα Σύγχρονα Λύκαια
σύγχρονα Λύκαια
Τα σύγχρονα Λύκαια έτυχαν της αναβίωσης τους το 1973 από τον Σύλλογο Ανω Καρυωτών και την Κοινότητα Ανω Καρυών Αρκαδίας. Οι μετέπειτα αγώνες και γιορτές συνέχισαν την τετραετή περιοδικότητά τους και πραγματοποιήθηκαν το 1977, το 1981, το 1985, το 1989, το 1993, 1997 και το 2001. Τα σημερινά Λύκαια έχουν σαν κέντρο τους τον αρχαιολογικό χώρο του Λυκαίου όρους και σαν λίκνο τους την ιερή για τους Αρκάδες κορυφή του βουνού.
Γίνονται στο ίδιο ακριβώς σημείο που ετελούντο την παλαιά εποχή, με τον ίδιο σχεδόν αρχαιόπρεπη τρόπο και σε ύψος 1.300 μέτρα. Τα αναβιωθέντα και καθιερωθέντα σύγχρονα Λύκαια, είναι Παναρκαδικές αθλητικές, μουσικές και πνευματικές εορτές με Πανελλήνια συμμετοχή αλλά και Παγκόσμια απήχηση.
Σκοπός των Λυκαίων δεν είναι να καταρρίπτουν οι αθλητές ρεκόρ αλλά να αγωνίζονται σωστά και τίμια και να νικούν καθαρά τους αντιπάλους τους για να στεφανωθούν Λυκαιονίκες με έπαθλα, το κλαδί της βελανιδιάς ή της αγριελιάς και ένα μικρό χάλκινο τριποδίσκο , όπως και στην αρχαία εποχή. Τα σημερινά Λύκαια υπηρετούν την αντίληψη της προστασίας της Ελληνικής Πολιτιστικής μας φυσιογνμίας και κληρονομιάς από κάθε ξενόφερτη αλλοτρίωση και φιλοδοξούν να συμβάλουν θετικά στην πολιτιστική, αθλητική και πνευματική ανάπτυξη όλης της Αρκαδίας.
