Όμως είναι ένα κομμάτι της ιστορίας μας που ενδεχομένως δεν είναι ευρύτερα γνωστό παρά μόνο στους απογόνους των ανθρώπων που βίωσαν την προσφυγιά.
Μιλάμε λοιπόν για τα γνωστά Απολυμαντήρια της Καλαμαριάς.
Την περίοδο 1922-1924 φθάνουν στη Θεσσαλονίκη πάνω από 270.000 πρόσφυγες.
Η Ελλάδα τότε βρισκόταν σε μεγάλο οικονομικό αδιέξοδο, κάνοντας αγωνιώδεις προσπάθειες να συμμαζέψει και να αποκαταστήσει, στη νέα άγνωστη πατρίδα, τις εκατοντάδες προσφυγικές οικογένειες.
Οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν μέσα σε σκηνές. Οι μεγάλες κατασκηνώσεις που δημιουργήθηκαν έγιναν σύντομα συνοικισμοί και σιγά-σιγά οι σκηνές αντικαταστάθηκαν από παράγκες και αργότερα άρχισαν να χτίζουν τα γνωστά πλινθόκτιστα σπίτια(Αμπελόκηπους, Αρετσού , Τούμπα, Νεάπολη, Νέο Κορδελιό, Ωραιόκαστρο, Καλαμαριά, Πανόραμα, Θέρμη, Περαία, Αγία Τριάδα, Νέους Επιβάτες, Νέα Μηχανιώνα, Νέα Καλλικράτεια, Χαριλάου, Νέα Μάλγαρα, Αγιο Αθανάσιο, Βαθύλακκο, Κάτω Σχολάρι και Πολίχνη)
Το κέντρο της προσφυγιάς αποτέλεσε η παραλία της Αρετσούς και γενικότερα η Καλαμαριά, το τρομερό προσφυγοθάνειο, όπου θάνατος και τύφος έστησαν το δίδυμο εργαστήρι τους και θέριζαν ψυχές.
Η Καλαμαριά ονομάστηκε Απολυμαντήριο, γιατί εκεί οδηγούνταν τα χιλιάδες ανθρώπινα ράκη για να καθαριστούν και να απαλλαγούν απ’ τις αρρώστιες, έτσι ώστε να μην κολλήσουν οι υπόλοιποι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης.
Τα καράβια, καθημερινά, άδειαζαν νύχτα μέρα πλήθη από ρακένδυτους πρόσφυγες στο λιμάνι.
Άγνωστη η τύχη όλων αυτών των ανθρώπων , που οι στερήσεις και η πείνα μαζί με τις κακουχίες και τις σκληρές περιπέτειες που πέρασαν ήταν αποτυπωμένη με θλίψη στα κουρασμένα πρόσωπά τους. Η ελονοσία θέριζε κυριολεκτικά και καθημερινά σημειώνονταν 50 περίπου θάνατοι προσφύγων απ’ την αρρώστια αυτήν και τις κακουχίες.
Και η λύση ήταν μία……Ο ΚΛΙΒΑΝΟΣ!!!!!
Όλοι στο κλίβανο….ο ένας πάνω στον άλλον στη κυριολεξία, κάτω από ένα ντους με μια πλάκα πράσινο σαπούνι με ποτάσα να λούζουν το κεφάλι και το σώμα τους.
Άντρες, γυναίκες, γέροι ,παιδιά ,άρρωστοι και υγιείς όλοι μαζί κάτω από το καυτό νερό.
Απολυμαίνονταν τα ρούχα τους και έκοβαν τα μαλλιά τους με το φόβο της ψείρας.
Και μετά;
Μετά έτσι γυμνοί και «χτυπημένοι» αλύπητα από το κρύο Βαρδάρη περίμεναν τα ρούχα τους, που τις περισσότερες φορές έβγαιναν μισά και κουβάρια.
Η σάρκα τους σχιζόταν, τα χείλη τους μελάνιαζαν, δεν ένιωθαν χέρια ή πόδια και αν δεν πέθαιναν από τις μολυσματικές ασθένειες, τελικώς πέθαιναν από πνευμονία.
Οι «καθαροί» πλέον πρόσφυγες περπατούσαν προς τους θαλάμους που είχαν αφήσει τα συμμαχικά στρατεύματα, καθώς και σε σκηνές. Η έκταση των θαλάμων και των σκηνών ήταν περιφραγμένη με ισχυρό συρματόπλεγμα και υπήρχαν και έξοδοι, στις οποίες υπήρχαν φυλάκια του στρατού, έτσι ώστε να διαφυλάξουν την μη είσοδο των προσφύγων στη Θεσσαλονίκη διότι είχαν παρατηρηθεί κρούσματα τύφου και ήταν κίνδυνος να μολυνθεί και η υπόλοιπη πόλη.
“…Μας βάλαν στη σειρά τα μικρά και τις γριές, και μας κουρεύανε. Έκλαιγα, φώναζα: ψάξε με, δες με, δεν έχω ψείρες! Με το ζόρι με κούρεψαν, Σα κολοκύθι με κάνανε. Πολύ καιρό μετά ντρεπόμουνα να βγω στην αγορά να ψουνίσω”.
(Μαρτυρία Καλλισθένης Καλλίδου από το χωριό Φερτέκι της Καππαδοκίας)
Πέθαναν πάνω από 50.000 πρόσφυγες στη Καλαμαριά και όσο και αν ήταν αδύνατη η διαβίωση τους στις χαμένες τους πατρίδες άλλο τόσο ανυπόφορη ήταν και στη μητέρα Ελλάδα.
Η κατεδάφιση των κτιρίων των Απολυμαντηρίων έγινε το 1965. Από τότε μέχρι και σήμερα η περιοχή είναι τελείως διαφορετική.
Τίποτε δεν θυμίζει εκείνο το φρικιαστικό χώρο και για να είμαι πιο σαφής μάλλον τίποτε δεν θυμίζει σε κανέναν από εμάς αυτή η «μικρή λεπτομέρεια» της προσφυγιάς, της προσφυγιάς που υπέφερε τόσο πολύ και πριν και μετά το ξεριζωμό της.
Κλείνοντας την αφήγηση αυτή, γνωρίζω ότι ενδεχομένως ένα βάρος να κυριεύσει τη ψυχή όποιου διαβάσει αυτές τις γραμμές αλλα νομίζω ότι θα πρέπει να μην ξεχνάμε αυτές τις μικρές «λεπτομερειες» για να διαπιστώνουμε τελικά ποιοι είναι οι αληθινοί ήρωες της νεότερης ιστορίας μας.
Θειακού Κωνσταντίνα
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
mikrasiatis.gr
